Biogramy

 

Mierosławski Ludwik (1814-1878)   I dyktator powstania

Konspirator, publicysta, historyk wojskowości, dowódca powstańczy w latach 1848-9 oraz w 1863, od jesieni 1861 kierował polską szkołą wojskową w Genui. 19 stycznia 1863 roku, w przymusowej sytuacji, gdy wybuch powstania został nagle przyspieszony, Komitet Centralny Narodowy ofiarował Mierosławskiemu dyktaturę. Dyktator przybył do kraju 17 lutego. Po przegraniu dwóch bitew, pod Krzywosądem i Nową Wsią opuścił szeregi i wyjechał za granicę. W Krakowie pojawił się 12 marca. Protestował wówczas przeciwko powierzeniu dyktatury Langiewiczowi, zaś zwolennicy Mierosławskiego przyczynili się do destrukcji oddziału Langiewicza.Mierosławski opuścił Kraków po klęsce, jaką pod Igołomią poniósł organizowany pod jego kierunkiem oddział Malczewskiego. Z dalekiego Paryża próbował wpływać na losy powstania. W listopadzie 1863 roku Romuald Traugutt udzielił Mierosławskiemu dymisji.. W 1865 roku były dyktator stanął na czele Towarzystwa Demokratycznego, którym kierował do maja 1870.


Langiewicz Marian (1827-1887)   II Dyktator powstania

generał, dyktator powstania styczniowego. Służbę wojskową rozpoczął jako oficer artylerii w wojsku pruskim. Później przebywał na emigracji, m.in. był wykładowcą polskich szkół wojskowych w Paryżu i Cuneo. Przed wybuchem powstania styczniowego został mianowany naczelnikiem wojennym województwa sandomierskiego. Zorganizował dobrze uzbrojony oddział. Założył i nadzorował fabrykę broni w Wąchocku. W powstaniu styczniowym odnosił sukcesy, m.in. w bitwach pod Staszowem i Skałą. Po upadku dyktatury L. Mierosławskiego, popierany przez stronnictwo białych, 11 III 1863 ogłosił się dyktatorem powstania. Odniósł zwycięstwo pod Grochowiskami. Po tygodniu dyktatury podzielił swój oddział na trzy grupy i usiłował z jednym z nich przedostać się do Galicji. Aresztowany przez Austriaków przebywał w więzieniu do 1865. Po wyjściu na wolność emigrował do Szwajcarii, a następnie Turcji gdzie zmarł.


Traugutt Romuald (1826-1863) III dyktator powstania

Zawodowy wojskowy, jako rosyjski oficer brał udział w kampanii węgierskiej 1849 roku oraz w wojnie krymskiej, wojsko opuścił w stopniu podpułkownika. W powstaniu początkowo dowodził oddziałem walczącym na Białorusi. Zdobył wówczas opinię zdolnego dowódcy. W sierpniu 1863 roku został przez władze powstańcze awansowany na generała, a następnie wysłany do Francji z misją dyplomatyczną. W październiku 1863 roku został dyktatorem powstania. Pomimo intensywnej pracy dyktatora powstanie zamierało. Prawdopodobnie ostatnim dokumentem wydanym przed aresztowaniem przez Rosjan, jakie nastąpiło nocą z 10 na 11 kwietnia 1864 roku, był „manifest ogłaszający zwinięcie powstania”.  Aresztowanego dyktatora początkowo przetrzymywano w więzieniu przy ul. Pawiej, zwanym „Pawiakiem”, a później w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Po intensywnym śledztwie skazano Romualda Traugutta na śmierć przez powieszenie. Zginął, wraz z czterema innymi skazańcami, 5 sierpnia 1864 roku w publicznej egzekucji. Wyrok oraz wiadomość o straceniu wodza „polskowo matieża” wydrukowały wszystkie rosyjskie gazety od Kalisza, po Kamczatkę.



Aleksandrowicz Adolf (1811-1875)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

chemik, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1840 roku właściciel niegdyś sławnej, a dziś już nie istniejącej, apteki „Pod Złotą Głową”, mieszczącej się przy Rynku Głównym w kamienicy numer 13, od lipca 1863 roku powstańczy naczelnik Krakowa. Aresztowany przez Austriaków spędził dziesięć miesięcy w więzieniu na Wawelu oraz dwanaście w Ołomuńcu


Borelowski Marcin Maciej (1829-1863)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

blacharz, a także studniarz, przez pewien czas członek wędrownej trupy aktorskiej. Urodzony na Półwsiu Zwierzynieckim, mając siedemnaście lat uczestniczył w wydarzeniach 1846 roku. Jako majster blacharski był czynny w Rzeszowie i Warszawie. Zaangażowany w przedpowstaniową konspirację przyjął pseudonim Lelewel. Przez Centralny Komitet Narodowy mianowany pułkownikiem. Od początku powstania bierze udział w walkach. Ginie 6 września w bitwie pod Batorzem, wsią w powiecie janowskim, w województwie lubelskim. Na Półwsiu Zwierzynieckim, na rogu ulicy jego imienia i ulicy Stachowicza od 2009 wisi tablica pamiątkowa poświęcona Borelowskiemu „Lelewelowi”.


Chmielowski Adam Hilary Bernard (1846-1916) – Brat Albert

artysta malarz, powstaniec, założyciel podwójnego zgromadzenia tercjarzy i tercjarek św. Franciszka z Asyżu, gdy wybuchło powstanie styczniowe był uczniem Instytutu Rolniczego w Puławach. Wraz z grupą kolegów uciekł ze szkoły do oddziału Frankowskiego. Ujęty przez Austriaków i internowany w Ołomuńcu, szybko wydostał się z niewoli i wrócił do walki. W bitwie pod Trojczyną ranny odłamkiem granatu w nogę, którą amputowano powyżej kolana. Od 1865 roku studiował malarstwo w Warszawie, Gandawie, Paryżu i Monachium. Szybko zdobył uznanie jako artysta. Przyjaźnił się między innymi z: Józefem Chełmońskim, Maksymilianem Gierymskim, Heleną Modrzejewską, Henrykiem Sienkiewiczem, Stanisławem Witkiewiczem. W 1880 roku wstąpił do nowicjatu u jezuitów. Po kilku miesiącach opuścił klasztor. Konserwując obrazy w wiejskich kościołach na rosyjskim Podolu tak się naraził władzom, że groziło mu zesłanie na Syberię. W 1884 roku przyjechał do Krakowa i tu założył w 1888 zgromadzenie tercjarskie albertynów, a w 1890 roku zgromadzenie albertynek, których zadaniem była opieka nad ubogimi. Zaangażowany w pracę społeczną po 1888 roku de facto przestał tworzyć jako artysta. Legenda, która trafiła nawet do naukowych publikacji, mówi o jego spotkaniach z przebywającym w Galicji rosyjskim emigrantem politycznym nazwiskiem Ulianow, bardziej znanym jako Lenin. Brat Albert zmarł w opinii świętości w 1916 roku, po trzydziestu latach, w 1946 roku, kardynał Adam Sapieha rozpoczął proces informacyjny. W czerwcu 1983 roku, podczas mszy na Błoniach, Jan Paweł II ogłosił Brata Alberta błogosławionym, a jego kanonizacja odbyła się 12 listopada 1989 roku.


Grekowicz Józef Adam (1834-1912)

 

absolwent petersburskiej Akademii Wojskowej, kapitan armii rosyjskiej. Walczył w powstaniu od pierwszych dni, kiedy na czele sformowanego przez siebie oddziału zaatakował Radomsko. Po połączeniu się z Apolinarym Kurowskim brał udział w bitwie miechowskiej. Ranny wycofał się do Krakowa. W początku kwietnia 1863 roku dowodził wyprawą, którą zakończyła się, stoczoną 5 kwietnia, bitwą pod Szklarami, po której oddział wycofał się do Galicji. Oskarżony o niewykorzystanie zwycięstwa stanął przed sądem wojennym, który uwolnił Grekowicza od odpowiedzialności, ale uznał za niezdolnego do sprawowania dowództwa. Pomimo tej decyzji brał nadal udział w powstaniu. Walczył pod Igołomią i Fajsławicami. Po upadku powstania na emigracji. W Paryżu ukończył studia politechniczne. Jako inżynier budował linie kolejowe w Bułgarii, Turcji oraz na Martynice i San Domingo. Po 1886 osiadł w Galicji. Przez wiele lat pełnił funkcję inżyniera powiatowego w Buczaczu. Zmarł we Lwowie.


Habich Edward Jan (1835-1909)

inżynier, studiował na Akademii Wojennej w Petersburgu oraz w Paryżu. Wraz z bratem Gustawem dowodził oddziałem, który nocą z 14 na 15 sierpnia 1863 roku przekroczył rosyjską granicę. Oddział maszerował przez Czajowice, Pieskową Skałę, Wielmożę, Tarnawę, Zagórowo. Już 16 sierpnia dowodzeni przez braci Habichów powstańcy, zagrożeni przez nadciągające siły rosyjskie, zmuszeni byli wycofać w kierunku Imbramowic. Pod tą miejscowością doszło do bitwy. Mimo dzielnego oporu oddział został rozproszony. Po bitwie Edward Habich wrócił do Krakowa. Na emigracji we Francji był wykładowcą w Wyższej Szkole Polskiej. W 1869 roku wyemigrował do Peru, gdzie założył pierwszą w Ameryce Łacińskiej uczelnię techniczną


Habich Gustaw (?-?)

brat Edwarda Jana, Uczestniczył w wyprawie jaka nocą z 14 na 15 sierpnia 1863 przekroczyła rosyjską granicę. Po bitwie imbramowickiej doprowadził grupę powstańców do oddziału pułkownika Zygmunta Chmieleńskiego i wziął udział w stoczonej 18 sierpnia potyczce pod Białą w okolicy Lelowa. Brał udział w walkach do 28 października 1863, kiedy to pod wsią Jeziorko dostał się do rosyjskiej niewoli, z której udało mu się zbiec.


Hauke-Bosak Józef (1834-1871)

zawodowy wojskowy, wychowany w elitarnych szkołach Petersburga, zrobił błyskawiczną karierę, był oficerem pułku huzarów gwardii, adiutantem ministra wojny, w wieku dwudziestu czterech lat został podpułkownikiem oraz ordynansowym oficerem rosyjskiego cara, następnie dowodził pułkiem, który walczył z powstańcami na Kaukazie. Po wydarzeniach warszawskich 1861 roku poprosił o dymisję oświadczając, że nie może służyć w wojsku, które strzela do jego bezbronnych rodaków. Otrzymawszy zwolnienie z rosyjskiego wojska wyjechał za granicę. W lutym 1863 roku zgłosił akces do powstania, jednak Rząd Narodowy zwlekał z przyjęciem propozycji byłego rosyjskiego wojskowego i dowódcy mającego doświadczenie w walkach z partyzantami. Dopiero pod koniec września 1863 roku został mianowany naczelnikiem wojennym województw krakowskiego i sandomierskiego. Od października 1863 do wiosny następnego roku walczył ze zmiennym szczęściem. Klęska, jaką 21 lutego poniosły pod Opatowem oddziały dowodzone przez Hauke-Bosaka, przypieczętowała los powstania na południu Królestwa Polskiego. Nocą z 19 na 20 kwietnia Hauke opuścił teren walk i udał się do Krakowa. Jako emigrant przebywał w Saksonii, Francji, Włoszech i Szwajcarii. Wziął udział w wojnie francusko-pruskiej. Dowodził brygadą w Armii Wogezów. Poległ w styczniu 1871 pod Dijon.


Jerzmanowski Erazm Józef Dołęga (1844-1909)

przemysłowiec, filantrop, mecenas oświaty i nauki, pochodzący z zamieszkałej w Kaliskim rodziny ziemiańskiej, maturzysta z 1862 roku w momencie wybuchu powstania był studentem Instytutu Politechnicznego w Puławach, walczył pod komendą Langiewicza. Po klęsce powstania schronił się w Galicji. Przez kilka miesięcy internowany w Ołomuńcu i wydalony z granic Austrii. We Francji studiował w Szkole Górniczej oraz w Szkole Inżynierii i Artylerii. Jako francuski oficer brał udział w wojnie z Prusami. W 1873 roku przybył do Nowego Jorku. Przez dwadzieścia trzy lata pracował w amerykańskim przemyśle gazowym. Doszedł do stanowiska prezesa „Equitable Gas Light Company” oraz wielkiego majątku. W 1896 opuścił Amerykę. Po przyjeździe do zaboru austriackiego kupił majątek ziemski w podkrakowskim Prokocimiu. Już w czasie pobytu w Stanach Zjednoczonych zasłynął jako filantrop. Między innymi przewodniczył polskiemu Komitetowi Centralnemu Dobroczynności, finansował Czytelnię Polską w Nowym Jorku oraz zbudował kościół rzymsko-katolicki. Po osiedleniu się w Galicji hojnie wspierał wiele społecznych inicjatyw. Zmarł w Prokocimiu w 1909 roku. Swoim testamentem stworzył fundację imienia Erazma i Anny Jerzmanowskich z kapitałem 1.200.000 koron. Dochód z 1/10 kapitału miał być „co roku wypłacany osobie narodowości polskiej, religii rzymsko-katolickiej urodzonej w granicach Polski 1772 roku, która przez swe prace literackie, naukowe lub humanitarne, potrafiła zająć wybitne stanowisko w społeczeństwie polskim”. Wybór laureata oraz zarządzanie fundacją powierzył Erazm Jerzmanowski Akademii Umiejętności w Krakowie.


Kalinowski Rafał (1835-1907)

inżynier, zawodowy wojskowy, sybirak, karmelita bosy, ukończył petersburską Szkołę Inżynierską, pracował przy budowie linii kolejowej z Odessy do Kurska, w 1860 odkomenderowany do prac fortyfikacyjnych w twierdzy brzeskiej. Nie brał udziału w przedpowstaniowym ruchu spiskowym, a jako zawodowy wojskowy był przeciwny wybuchowi powstania, jednak w maju 1863 roku, będą kapitanem, złożył dymisję z wojska rosyjskiego. Przyjął propozycję władz narodowych i objął funkcję kierownika Wydziału Wojny na Litwie. Kiedy powstanie chyliło się ku upadkowi pozostał na stanowisku, jako ostatni przedstawiciel Rządu Narodowego. Działał, choć – jak po latach pisał – „samo sumienie zabraniało trwać jeszcze dalej”. Aresztowany w marcu 1864, skazany został na śmierć, wyrok złagodzono na dziesięć lat syberyjskiej katorgi. Początkowo zatrudniony w warzelni soli, po kilku latach, zwolniony z przymusowych robót, brał udział w wyprawach naukowych Benedykta Dybowskiego. W 1874 roku zwolniony z zesłania wrócił do kraju. W trzy lata później wstąpił w Grazu do nowicjatu karmelitów bosych. Przybrał wówczas imię brata Rafała od św. Józefa. Zmarł jako przeor klasztoru wadowickiego w listopadzie 1907 roku. W czerwcu 1983 roku w Krakowie Jan Paweł II beatyfikował Rafała Kalinowskiego, zaś kanonizacja bł. Rafała Kalinowskiego odbyła się w Watykanie 17 listopada 1991 roku.


Krukowiecki Aleksander (1825-1896)

ziemianin, właściciel dóbr w powiecie przemyskim, uczestniczył w przedpowstaniowej konspiracji. Po wybuchu powstania własnym kosztem wyposażył i uzbroił oddział liczący czterystu ludzi. Brał udział w wyprawie, która wyruszyła z Krakowa 14 sierpnia 1863 roku. Następnego dnia dowodził bohaterską obroną dworu w Glanowie, która przeszła do legendy powstania styczniowego. Po wycofaniu się oblegających dwór Rosjan przedarł się z ocalałymi towarzyszami do Galicji. Walczył następnie na Podlasiu. W styczniu 1864 w bitwie pod Stawcami został ciężko ranny. Gdy powstanie upadło wyemigrował do Francji. Po powrocie do zaboru austriackiego zajął się działalnością społeczną. Był aktywnym członkiem wielu towarzystw oraz posłem do Sejmu Krajowego we Lwowie


Kurowski Apolinary (1818-1878)

ziemianin, pułkownik, uczestniczył w konspiracji przed 1846 roku oraz w powstaniu wielkopolskim. Po wybuchu powstania styczniowego został mianowany naczelnikiem województwa krakowskiego. Przeprowadził koncentrację oddziałów powstańczych w okolicach Ojcowa, gdzie zgromadził 2.500 ludzi. Usuwał rosyjskie komory celne i garnizony, zdobywając m. in. 80 000 rubli. Zaatakował Miechów 17 lutego 1863 roku. Bitwa zakończyła się klęską i rozpadem oddziału, a Kurowskiego usunięto z zajmowanego stanowiska. Brał udział w kolejnych walkach. Po wygaśnięciu powstania wyemigrował do Szwajcarii.


Matejko Jan (1838-1893)

malarz, dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, członek nadzwyczajny Akademii Umiejętności, doktor h.c. filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, odznaczony papieskim Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Piusa oraz austriackim złotym medalem „Litteris et Artibus”, ze względu na słabe zdrowie nie wziął bezpośredniego udziału w walkach, był jednak bardzo zaangażowany w powstanie, w którym walczyli jego dwaj bracia, Edmund i Kazimierz, oraz przyjaciele, między innymi poległy w miechowskiej bitwie Stefan Giebułtowski, brat przyszłej żony Matejki, a także Stanisław Serafiński. Jan Matejko, wraz z Józefem Szujskim, w przebraniu węglarza przewoził przez granicę broń dla oddziału Langiewicza oraz ofiarował na cel powstania sporą kwotę pięćset guldenów. Jako malarz nie chciał, czy też nie umiał, zmierzyć się z tematyką powstańczą i rozpoczętego w 1864 roku obrazu „Rok 1864 – Polonia”, nad którym pracował piętnaście lat, nigdy nie ukończył.


Miniewski Józef Karol (1841-1926)

absolwent Mikołajewskiej Szkoły Inżynierii w Petersburgu, uczestnik przedpowstaniowej konspiracji, walczył między innymi pod Białobrzegami, Przedborzem, Studzienną, Radkowem, Małogoszczą. Po bitwie pod Grochowiskami przeszedł do zaboru austriackiego. W kwietniu 1863 roku – już jako pułkownik – przystąpił w Krakowie do organizowania nowego oddziału. Dowodził wyprawą, która nocą z 2 na 3 maja 1863 rok wyruszyła do zaboru rosyjskiego. Stoczona 5 maja bitwa pod Krzykawką, w której poległ pułkownik Nullo, spowodował tak wielkie straty w jeńcach i poległych, że oddział musiał wycofać się do zaboru austriackiego. W lecie 1863 roku, po nieudanej wyprawie na Wołyń, wyjechał za granicę. Przez pewien czas pracował przy budowie Kanału Sueskiego. Po powrocie z emigracji osiadł we Galicji. Od 1888 roku kierował lwowskim biurem Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Weteranów 1863/1864.


Mycielski Ludwik (1837-1863)

ziemianin z Wielkopolski, podporucznik rezerwy ułanów pruskich, jako podkomendny Langiewicza brał udział w bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami. W początku lipca 1863 roku wyruszył z Krakowa na czele oddziału kawalerii złożonego z młodych ziemian. Wyprawa nie zakończyła się sukcesem, nie udało się bowiem nawiązać kontaktu z działającą w zaborze rosyjskim partyzantką. Po wyleczeniu odniesionej rany wyruszył po raz trzeci do powstania. Dotarł na Lubelszczyznę i wstąpił oddziału Tomasza Wierzbickiego. Poległ na początku listopada pod Bojanówką.


Nullo Francesco (1826-1863)

uczestnik walk o zjednoczenie Włoch, garybaldczyk, oficer armii włoskiej, dowódca Legii Zagranicznej w powstaniu styczniowym, pochodził z Bergamo w Lombardii, w latach 1815 – 1859 okupowanej przez Austrię. W czasie służby wojskowej poznał Polaków, między innymi Mariana Langiewicza i Edwarda Langie. W marcu 1863 roku zebrał w rodzinnym Bergamo grupę garybaldczyków gotowych wyruszyć do Polski. Po przekroczeniu rosyjskiej granicy 5 maja 1863 roku ginie w bitwie pod Krzykawką. Pomimo upływu stu pięćdziesięciu lat pułkownik Nullo nie jest postacią zapomnianą. Jego imię noszą ulice w Chrzanowie, Krakowie, Olkuszu, Skale, Warszawie oraz w Bergamo, Mediolanie i Palermo. Bergamo i Palermo uczciło pułkownika Nullo tablicami pamiątkowymi, a Warszawa pomnikiem. Pamiątki po włoskim bohaterze powstania styczniowego znajdują się w muzeach Bergamo, Mediolanu i Warszawy


Obaliński Alfred (1843-1898)

chirurg, wybitny uczony, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, krakowski radny miejski. Jako młody student medycyny walczył w powstaniu. Z jego inicjatywy powołano w 1891 roku Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe, dzięki czemu Kraków był drugim miastem na świecie mającym stałą lekarską służbę ratunkową (pierwsze w świecie pogotowie ratunkowe powstało w Wiedniu).


Olszewski Karol Stanisław (1846-1915)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii

 

 

 

 

doktor filozofii, chemik, kriogenik, wybitny uczony, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Czeskiej Akademii Umiejętności w Pradze, członek honorowy Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie, członek honorowy Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Mikołaja Kopernika we Lwowie, członek czynny Akademii Umiejętności, a także austriacki Radca Dworu i Kawaler Orderu Żelaznej Korony III klasy. W 1863 roku, był wówczas uczniem tarnowskiego gimnazjum, zostaje w Krakowie aresztowany przez Austriaków, co uniemożliwiło mu udział w powstaniu. Po wyjściu na wolność uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1872 uzyskał doktorat na uniwersytecie w Heidelbergu. W rok później zaczyna pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1876 zostaje profesorem. W kwietniu 1883 roku wraz z profesorem Zygmuntem Wróblewskim dokonał pierwszego na świecie skroplenia tlenu i azotu.

 


 

Pareński Stanisław (1843-1913)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii

 

 

 

 

lekarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, działacz społeczny, wieloletni krakowski radny miejski. W 1863 roku, będąc studentem Wydziału Lekarskiego UJ, poszedł do powstania. Należał do oddziału Anastazego Władysława Mossakowskiego. Między innymi brał udział w bitwie pod Jaworznikiem. Po upadku powstania kontynuował studia medyczne. Jako prezes krakowskiego oddziału Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania przyczynił się do utworzenia schroniska weteranów przy placu Biskupim. W 1913 roku był jednym z honorowych przewodniczących uroczystości rocznicowych urządzanych przez krakowską młodzież akademicką.


Popiel Jan (1836-1911)

 

 

 

 

były oficer austriacki i papieski, ziemianin, polityk, publicysta, uczestniczył wyprawie dowodzonej przez Zygmunta Jordana, zakończonej przegraną bitwą pod Komorowem. W nocy z 5 na 6 sierpnia 1863 roku pod Krzeszowicami przekroczył rosyjską na czele oddziału kawalerii liczącego około stu jeźdźców. Kiedy nie powiodła się próba dotarcia do grupy pułk. Zygmunta Chmieleńskiego, zagrożony przez przeważające siły nieprzyjaciela oddział zawrócił w stronę austriackiej granicy, którą przekroczył pod Szycami. Po krótkim pobycie na emigracji powrócił do Galicji. Zasiadał w Sejmie Krajowym we Lwowie jako reprezentant wielkiej własności okręgu krakowskiego, był autorem licznych publikacji, między innymi wydanej w 1910 roku pracy „Wieś dawna a dzisiejsza”.


Potiebnia vel Potebnia Andrzej (1838-1863)

Potomek kozaków zaporoskich, oficer rosyjski, konspirator. Kolega Jarosława Dąbrowskiego ze szkoły wojskowej. Członek rosyjskiej rewolucyjnej organizacji „Ziemlia i Wola”. W początku marca 1863 roku zjawił się w obozie Langiewicza w Pieskowej Skale, a 4 marca w bitwie pod Skałą został śmiertelnie ranny i zmarł następnego dnia. W 1953 roku postawiono pod zamkiem w Pieskowej Skale symboliczny nagrobek Potebni.


Pustowojtow (Pustowójtówna) Anna Henryka (1838-1881)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

 

 

 

uczestniczka powstania styczniowego, córka rosyjskiego oficera i Polki, zaangażowana w patriotyczne manifestacje, zagrożona przymusowym zamknięciem w prawosławnym żeńskim klasztorze – jako córka Rosjanina uważana była za prawosławną – przebrana po męsku zbiegła do zaboru austriackiego. 14 lutego 1863 roku zameldowała się w obozie Langiewicza w Staszowie i jako Michał Smok rozpoczyna służbę w sztabie powstańczym. Po przekroczeniu Wisły aresztowana razem z dyktatorem. Zatrzymanie przez Austriaków dziewczęcego adiutanta było głośne w całej Europie. W Krakowa przebywała w areszcie „Pod Telegrafem”. Choć formalnie internowana, mogła opuszczać areszt, a nawet spotykać się z zagranicznymi dziennikarzami. Zwolniona z aresztu po napisaniu oświadczenia, że nie weźmie już udziału w powstaniu. Po nasileniu represji w zaborze austriackim wyjechała do Paryża. W czasie Komuny Paryskiej wykorzystuje dobrą opinię, jaką cieszy się wśród komunardów, do ratowania zagrożonych ludzi.


Rochenbrune Francois (1830-1871)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

 

 

 

 

wojskowy francuski, nauczyciel języka francuskiego i fechtunku, prowadził w Krakowie zakład, w którym nie tylko uczył szermierki, ale także przerabiał z uczniami szkołę pojedynczego żołnierza oraz szkołę plutonu. Na początku lutego 1863 roku przybył do obozu Apolinarego Kurowskiego w Ojcowie. Stanął na czele liczącej 122 ludzi, złożonej w większości z jego uczniów, kompanii żuawów, najlepiej wyszkolonego i najbardziej zdyscyplinowanego oddziału w ojcowskim obozie. Rochenbrune i jego podkomendni wyróżnili się w czasie fatalnego w skutkach ataku na Miechów. Próbował wówczas opanować panikę, jaka ogarnęła większość powstańców. Następnego dnia po bitwie Kurowski rozwiązał dowodzony przez siebie oddział, a Rochenbrune wrócił do Krakowa. W początku marca zameldował się w oddziale Mariana Langiewicza w Goszczy, gdzie odtworzył kompanię żuawów. Walczył na jej czele pod Zagościem i Grochowiskami w dniach 17 – 18 marca. Mianowany przez dyktatora Langiewicza generałem majorem opuścił plac boju i już 20 marca był z powrotem w Krakowie. Spory wśród kierownictwa powstania, doprowadziły do jego wyjazdu do Paryża 25 marca. Wrócił do Krakowa po miesiącu i 24 kwietnia mianowany został naczelnikiem wojskowym województwa krakowskiego. Brał udział w przygotowaniach organizacyjnych w zaborze austriackim i działaniach bojowych w rosyjskim. W grudniu 1863 Romuald Traugutt udzielił Rochenbrunowi dymisji. W czasie wojny francusko-pruskiej służył w gwardii narodowej w stopniu pułkownika. Poległ w styczniu 1871 roku pod Montretout.


Rzewuski Walery (1837-1888)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Muzeum Historycznego Miasta Krakowa

 

 

 

fotograf, społecznik, krakowski radny miejski, ze względu na stan zdrowia nie brał udziału w walkach, wspierał jednak powstanie finansowo. W swojej pracowni przy ulicy Kopernika 12 fotografował wyruszających w pole powstańców. Ze zdjęć poległych sporządził cztery tableau. Szczególnie aktywnie zaangażował się w próby uwolnienia Mariana Langiewicza. Ofiarował na ten cel wielką kwotę dwudziestu tysięcy złotych reńskich oraz jeździł do Tyrszowa koło Brna i do Józefowa, gdzie więziono dyktatora.


Stella-Sawicki Jan (1831-1911)

oficer armii rosyjskiej, lekarz, publicysta. Ukończył petersburski Korpus Kadetów oraz Akademię Sztabu Generalnego, świetnie zapowiadającą się karierę młodego, zdolnego oficera, który w wieku trzydziestu lat osiągnął stopień pułkownika, przekreśliły kontakty z przedpowstaniową konspiracją. Od czerwca 1863 roku, po uzyskaniu zwolnienia z wojska rosyjskiego, bierze udział w walkach na Wołyniu. Posługuje się wówczas pseudonimem „Struś”. Następnie zostaje mianowany szefem sztabu Edmunda Różyckiego, „wodza naczelnego ziem ruskich”. Opracowuje powstańcze regulaminy i instrukcje. Od 1 grudnia 1863 roku jest zastępcą głównego organizatora powstania w zaborze austriackim. Widząc nieuchronną klęskę wezwał 10 kwietnia 1864 roku swoich podwładnych do dobrowolnego ujawnienia się wobec władz austriackich, co miało ich chronić przed wydaniem w ręce Rosjan. Na emigrację, gdzie występował jako Jean Stella, uzyskał obywatelstwo szwajcarskie oraz ukończył studia medyczne na uniwersytecie sztrasburskim. Podczas wojny francusko-pruskiej służył jako lekarz w Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu. W 1871 roku osiadł we Lwowie, gdzie był wziętym, mającym dużą praktykę prywatną lekarzem oraz znanym działaczem społecznym, między innymi zasiadał we władzach Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego. Opublikował kilka tomów wspomnień, z których najbardziej popularne były „Szkice z powstania 1863 roku”.


Tarnowski Stanisław (1837-1917)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii

 

 

 

 

hrabia, doktor filozofii, historyk literatury, polityk, publicysta, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności, członek korespondent Akademii Umiejętności w Wiedniu, członek Towarzystwa Naukowego w Wilnie, poseł do Sejmu Galicyjskiego we Lwowie, członek dożywotni Izby Panów wiedeńskiej Rady Państwa oraz Rzeczywisty Tajny Radca, Kawaler Orderu cesarza Leopolda I klasy, Komandor Orderu Franciszka Józefa, Komandor Papieskiego Orderu Piusa, działał w niepodległościowej, powstańczej konspiracji, między innymi uczestniczył w formowaniu oddziału dowodzonego przez Zygmunta Jordana. W walkach powstańczych – w których poległ jego brat Juliusz – nie brał udziału. Aresztowany w Krakowie w nocy z 30 września na 1 października 1863 roku. Więziony kolejno: w areszcie „Pod Telegrafem”, w więzieniu przy ulicy Senackiej oraz na Wawelu. Skazany w 1864 roku za zdradę na dwanaście lat ciężkiego więzienia. W wyniku apelacji wyrok zmniejszono do ośmiu lat. Ułaskawiony po dwóch latach pobytu w więzieniach Krakowa, Lwowa i Ołomuńca. W 1869 roku rozpoczął Tarnowski trwającą czterdzieści lat pracę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1872 roku został profesorem nadzwyczajnym, w siedem lat później profesorem zwyczajnym. Był jednym z twórców i przywódców stronnictwa galicyjskich konserwatystów, zwanych popularnie „stańczykami”.


Wędrychowski Franciszek (?-1863)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii

 

 

 

 

prawnik, uczestnik wyprawy na Miechów, zmarł 18 lutego 1863 w niewoli rosyjskiej z ran odniesionych w miechowskiej bitwie.


Zyblikiewicz Mikołaj (1823-1887)

Fotografia ze zbiorów Muzeum Historii Fotografii

 

 

 

prawnik, adwokat, polityk, poseł do Sejmu we Lwowie i Rady Państwa w Wiedniu, prezydent Krakowa, gente Ruthenus, nationie Polonus, o którym pisano, że obrządek, pamięć o rodzinie i miłość ludu ruskiego zachował do śmierci, ale gorętszego Polaka w tem patriotycznym pokoleniu nie spotkać. Uczestniczył w przedpowstaniowej konspiracji, był wówczas członkiem Ławy Głównej Krakowskiej. W Radzie Prowincjonalnej Galicji kierował Wydziałem Policji i Prasy. Należał do „langiewiczowskiego komitetu”, podejmującego starania o uwolnienie więzionego przez Austriaków dyktatora. Wraz z posłami Dietlem i Grocholskim złożył 31 października 1863 roku w parlamencie wiedeńskim memoriał informujący o nadużyciach popełnianych w Galicji. Dnia 9 grudnia 1863 roku wystąpił na forum parlamentarnym z ostrą krytyką władz galicyjskich, które – działając w interesie obcego państwa – uwięziły przeszło dwa tysiące własnych obywateli, co uznał za wydarzenie bezprecedensowe, nie znane dotychczas w historii.