Kraków

Kraków, główne miasto zachodniej Galicji, położone na styku trzech zaborów było naturalnym zapleczem Powstania Styczniowego. W Krakowie werbowano powstańców, organizowano broń, prowiant, odzież, działała tu również prężna organizacja powstańcza, która w drugiej fazie zrywu zorganizowała kilkanaście wypraw mających na celu podtrzymanie walki zbrojnej. Kraków był też dobrym miejscem do wydawania tajnej prasy powstańczej.
Organizowanie zaciągu do Powstania było nielegalne. Punkty takie często zmieniały lokalizację, by nie wzbudzać podejrzeń władz, a do powstania, nawet w okresie schyłkowym, napływ wciąż był żywy. Przez pewien czas takim miejscem w Krakowie była Kamienica pod Rakiem na ul. Szpitalnej, co symbolizuje wmurowana na niej pamiątkowa tablica. Szkoda natomiast, że nie ma żadnej informacji na budynku dawnego aresztu przy ul. Kanoniczej. Dom pod Telegrafem, zwykle służący osadzaniu drobnych kieszonkowców i włóczęgów, posłużył Austriakom za miejsce przesłuchań podejrzanych o wichrzycielstwo, co kończyło się na ogół wyrokiem więzienia, np. w lochach twierdzy w Ołomuńcu. Ważniejszych wichrzycieli, np. Mariana Langiewicza (drugi dyktator powstania), przetrzymywano w wojskowym areszcie na wzgórzu wawelskim.
W kościołach Starego Miasta również napotkamy na ślady Stycznia 1863 r. Spośród wielości pamiątkowych tablic, obrazów i posągów, artystycznie najwybitniejszy jest znajdujący się w Bazylice Franciszkanów słynny witraż Stanisława Wyspiańskiego „Bóg Ojciec – Stań Się!”. Tworząc to arcydzieło Wyspiański oddał hołd Powstaniu Styczniowemu. Do postaci Stwórcy pozował mu jego wuj Adam Rogowski, powstaniec styczniowy i zesłaniec, znany w Krakowie dziad proszalny, żebrzący o pomoc weteranom 1863 r. Majestatyczna postać Boga unosi się nad wodami, a jego twarz ukazana jest w aureoli rozwianych, siwych włosów z długą broda. Ta niezwykle dynamiczna wizja aktu Stworzenia uznawana jest za najwybitniejszy przejaw sztuki witrażowej. Rzewnym świadectwem ofiary krakowskiego mieszczaństwa i młodzieży akademickiej są inskrypcje na setkach powstańczych mogił i grobów Cmentarza Rakowickiego. Nekropolia ta jest bodaj największym miejscem pochówku powstańców w obecnych granicach Polski. Po przeciwległej stronie ul. Prandoty, w części cmentarza wojskowego znajduje się wydzielona alejka, na której znajdują się powstańcze groby. Część nagrobków wymaga pilnej renowacji, by je ocalić od zupełnego zniszczenia.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *